Nghề làm rượu Kim Long tại xã Hải Bình có từ thời Pháp, khi được Pháp chọn làm nơi lập nhà máy sản xuất rượu. Rượu nấu xong đóng vào chai, đem ngâm hồ nước lạnh rồi chở thuyền theo sông Vĩnh Định về Huế. Phần lớn bán đi nước ngoài, chỉ một ít tiêu thụ ở Việt Nam. Rượu Kim Long có tiếng từ triều đại phong kiến, lưu danh ở thời Pháp thuộc, duy trì, phát triển và gìn giữ cho đến bây giờ.

Người dân Kim Long lựa chọn nồi đồng để nấu rượu, làm cho rượu vẫn giữ được vị nồng cay đặc trưng.

     Ngày nay, người Kim Long lưu giữ cách nấu rượu truyền thống, ngâm ủ gạo sau 5 - 7 ngày đêm để cho ra những lít rượu đậm vị. Bà Lê Thị Huế, một hộ dân có tuổi đời 60 năm gắn liền với nghề nấu rượu Kim Long, cho biết: “Với thời tiết nắng nóng của Quảng Trị hiện tại, thì chưa đến 5h sáng, nhà tôi đã bắt đầu nấu rượu, đến gần trưa mới nấu được một đến hai lít rượu. Nhà tôi luôn nấu rượu theo cách truyền thống từ xưa đến nay để giữ đúng hương vị của ông, bà, cha ta truyền lại. Ngoài sản phẩm chính là rượu, nhà tôi còn thu thêm sản phẩm phụ “bã hèm” sau nấu rượu để phục vụ chăn nuôi, tăng thu nhập cho kinh tế gia đình”.

Sử dụng men cục ủ với gạo, ủ khô sau 5 ngày, thêm nước vào để thành cơm rượu, 3kg gạo cho ra một lít rượu.

      Được biết, cái tên rượu Kim Long bắt nguồn từ khi lập làng Kim Long, người dân Kim Long nấu rượu bằng phương pháp "thủy thượng" trong nồi đồng giúp chống gỉ. Đỉnh nồi có nắp gỗ hình lao che kín, giữ nước không thoát ra ngoài vì ghép theo nguyên tắc âm - dương. 

Hơi rượu bốc lên, khi gặp nước từ Lao phía trên sẽ bị ngưng tụ, và thoát ra ngoài theo một ống dẫn vào chai.

Rượu gạo Kim Long có độ tinh khiết cao, trong vắt, sủi tăm lăn tăn.

     Nồi chứa cơm rượu, lửa đun dưới nồi làm hơi rượu bốc lên gặp nước ở lao gỗ rồi ngưng tụ thành rượu. Rượu Kim Long có nồng độ cồn tương đối cao từ 45 - 50 độ nhưng khi uống thì có mùi vị thơm, cay cay nhẹ. 

Nấu rượu Kim Long truyền thống.

     Rượu Kim Long phải nấu ở làng Kim Long bởi nguồn nước “đặc trưng” ở đây, những vùng lân cận khác sẽ không nấu ra được hương vị như rượu nấu ở làng Kim Long. Chất lượng rượu ngon ngoài nguồn nước “đặc biệt” ở làng Kim Long còn phụ thuộc vào gạo (gạo phải dùng gạo địa phương tại làng Kim Long), men, cách đun, nấu và đặc biệt hơn phải dùng củi dương để nấu vì nếu dùng ga hoặc than, rượu sẽ không ổn định, không đồng đều. 

Gạo sau khi nấu đợi nguội để ủ men.

      Ông Hoàng Ngọc Thập, Phó Chủ tịch UBND xã Hải Bình chia sẻ: “Tính đến thời điểm hiện tại, làng Kim Long có 500 hộ thì có đến 300 hộ gia đình nấu rượu, trung bình mỗi năm sản xuất được trên 90.000 lít rượu. Hiện nay rượu Kim Long có 4 loại, gồm: rượu thảo dược, rượu nếp, rượu gạo, rượu đỏ. Nghề nấu rượu của làng Kim Long tồn tại cách đây hơn 200 năm nhưng phải đến năm 2014, làng Kim Long mới được cấp chứng nhận làng nghề truyền thống, nghề nấu rượu truyền thống luôn tạo nguồn thu nhập chính cho người dân cũng như góp phần phát triển kinh tế, tạo dựng thương hiệu cho địa phương”.  

     Ngày nay, rượu Kim Long đã là một thương hiệu rượu trứ danh của vùng đất Quảng Trị, mang hương thơm nồng nàn, bền lâu, vị rượu cay nồng đượm, rượu Kim Long cứ thế chinh phục người dùng khắp mọi miền đất nước.

     Ngoài giá trị về mặt hương vị, rượu Kim Long còn mang theo cả những giá trị văn hóa, lịch sử và du lịch độc đáo, nghề nấu rượu Kim Long đã được lưu truyền nhiều thế hệ theo những công thức và bí quyết riêng biệt. 

Để đảm bảo chất lượng rượu, rượu Kim Long trước khi xuất đi luôn được Hợp tác xã kiểm tra và đóng dấu chất lượng.

     Nhờ đó, rượu Kim Long giữ được hương vị đặc trưng, không thể nhầm lẫn với bất kỳ loại rượu nào khác. Với cách nấu rượu truyền thống, người nấu trải qua nhiều công đoạn phức tạp, từ khâu chọn nguyên liệu, ủ men, chưng cất đến đóng chai. Quá trình này đòi hỏi sự tỉ mỉ, kinh nghiệm và sự giữ gìn của nghề nấu rượu truyền thống.

     Làng nghề truyền thống nấu rượu Kim Long với những bí quyết riêng độc đáo, không chỉ đem đến những sản phẩm rượu chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu của người dùng mà còn là cách để giữ gìn bản sắc văn hóa lâu đời của mảnh đất miền Trung này.

Thủy Anh