Những ai từng đến Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị đều bị thu hút bởi bức ảnh “Cha con lão ngư dân Triệu Phong chở bộ đội và vũ khí tiếp sức Thành cổ”. Đây là tác phẩm do phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính, Báo Quân đội nhân dân ghi lại trên dòng sông Thạch Hãn vào mùa hè năm 1972. Trong ảnh, một lão nông chèo đò với nụ cười hào sảng, bên cạnh là một thiếu nữ trẻ ôm chắc khẩu súng, phía sau là những người lính giải phóng tươi cười đầy lạc quan, sẵn sàng bước vào "chảo lửa" Thành cổ Quảng Trị. Người lái đò ấy là ông Nguyễn Con và cô gái là con dâu của ông - nữ du kích Nguyễn Thị Thu khi ấy vừa tròn 18 tuổi. Bức ảnh không chỉ ghi lại khoảnh khắc lịch sử, mà còn gợi lên cả một thời kỳ oanh liệt, nơi những con người bình thường đã làm nên điều phi thường giữa chiến tranh ác liệt.

Năm tháng qua đi, cùng với dư âm của những năm tháng bom đạn, ký ức về những chuyến đò sinh tử ấy vẫn còn vẹn nguyên trong tâm trí của nữ du kích Nguyễn Thị Thu (sinh năm 1954, trú khu phố 4, xã Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị). Bà Thu kể lại, mùa hè năm 1972, khi chiến dịch bảo vệ Thành cổ Quảng Trị bước vào giai đoạn ác liệt, để bảo vệ Thành cổ và đánh bật các cuộc phản công của địch, quân đội ta phải huy động, bổ sung lực lượng. Thời điểm đó, muốn đưa được bộ đội vào Thành cổ nhanh và an toàn chỉ có một con đường duy nhất là dùng đò vượt sông Thạch Hãn. Khi ấy, bà Thu tròn 18 tuổi, vừa làm lễ dạm hỏi với ông Nguyễn Câu. Tuy nhiên, chiến sự diễn ra ác liệt, bà đã xung phong tham gia vào lực lượng du kích thôn. Ba tháng sau, không ngại gian khó, hiểm nguy, bà nhận nhiệm vụ làm giao liên, cùng với bố chồng là ông Nguyễn Con (lúc đó 57 tuổi) tình nguyện chèo đò, ngày đêm đưa bộ đội vượt sông Thạch Hãn, tiếp viện cho chiến trường Thành cổ.

Các chuyến đò thường được thực hiện trong đêm để tránh sự phát hiện của địch. Cứ thế, chiếc đò của hai bố con bà Thu lặng lẽ vượt sông Thạch Hãn với hàng chục chuyến mỗi đêm đưa bộ đội, vũ khí, lương thực vào Thành cổ, rồi lại chở thương binh vượt sông trở về tuyến sau. Suốt 81 ngày đêm khốc liệt nhưng kiên cường ấy đã bao lần cả hai bố con phải đối mặt với cái chết nhưng vẫn chắc tay chèo, đồng hành cùng các chiến sĩ cập bến an toàn.

Chiến công Thành cổ Quảng Trị là bản tráng ca hào hùng của quân dân Quảng Trị và cả nước, góp phần quan trọng vào thắng lợi trên bàn đàm phán để tiến tới ký Hiệp định Paris (ngày 27/1/1973); tạo đà cho cuộc Tổng tiến công mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Sau ngày đất nước thống nhất, bà Nguyễn Thị Thu nên duyên vợ chồng với ông Nguyễn Câu, có 4 người con và tiếp tục gắn bó với sông Thạch Hãn bằng nghề cào hến. Năm 1978, ông Nguyễn Con – người lái đò kiên cường năm xưa – qua đời, để lại trong ký ức gia đình và nhân dân Triệu Phong những câu chuyện không quên về những chuyến đò sinh tử.

Bà Nguyễn Thị Thu hiện đang sống tại khu phố 4, xã Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Bà đang hưởng chế độ người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học hàng tháng với mức trợ cấp 2.120.000 đồng/tháng, đồng thời hưởng các chế độ đối với người có công với cách mạng như: Bảo hiểm y tế; Quà Chủ tịch nước các dịp Lễ, Tết; Điều dưỡng... Đồng thời UBND huyện Triệu Phong (cũ), UBND xã cũng quan tâm, dành tặng nhiều suất quà tri ân động viên gia đình vào dịp Lễ 27/7.

Những ngày tháng 9 lịch sử này, nhiều cơ quan, đơn vị và người dân đã đến thăm hỏi, tri ân bà Nguyễn Thị Thu, lắng nghe câu chuyện về những chuyến đò giữa mưa bom bão đạn năm xưa.

Trên dòng Thạch Hãn hôm nay, ký ức về chiến công của các anh hùng liệt sĩ cũng như những hy sinh thầm lặng của bố con bà Nguyễn Thị Thu vẫn ngân vang như khúc tráng ca. Người nữ du kích năm xưa không chỉ là nhân chứng sống của lịch sử, mà còn là nhịp cầu nối thế hệ trẻ hôm nay với một thời hoa lửa bi hùng. Trải qua bao biến cố lịch sử, Thạch Hãn - dòng sông anh hùng, dòng sông lịch sử luôn khắc ghi chiến công và tưởng nhớ hàng vạn cán bộ, chiến sĩ đã mãi nằm lại và hòa vào sóng nước mênh mông.

                                                                                                                                                                       Nguyễn Thuỷ