Những năm qua, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến việc lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang. Từ năm 1998 Bộ chính trị đã có Chỉ thị số 27-CT/TW “về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội”. Đến năm 2009,  Bộ Chính trị có Kết luận số 51-KL/TW về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 27-CT/TW. Năm 2005, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 308/2005/QĐ-TTg về “Ban hành quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội”. Năm 2018, Thủ tướng tiếp tục ban hành Chỉ thị số 05/2018/CT-TTg “Về đẩy mạnh việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang”. Để đảm bảo tổ chức xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội phù hợp với đặc điểm của địa phương, ngày 25/10/2019 UBND tỉnh Quảng trị ban hành Quyết định số 43/2019/QĐ-UBND “V/v ban hành Quy định về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang trên địa bàn tỉnh Quảng Trị”.

Việc xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang luôn được các cấp ủy Đảng và các tổ chức trong hệ thống chính trị huyện Triệu Phong quan tâm thực hiện. Từ năm 2015, Ban Thường vụ Huyện ủy đã chỉ đạo Mặt trận Tổ quốc phối hợp với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh huyện tổ chức phát động thực hiện phong trào “Không uống rượu, bia trong đêm trước lễ cưới” và triển khai rộng khắp trên địa bàn toàn huyện, đạt được một số kết quả bước đầu. Việc xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang trên địa bàn huyện Triệu Phong từ nhiều năm qua đã được lồng ghép vào phong trào thi đua “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”. Một số yêu cầu văn minh đối với việc tang, việc cưới đã được đưa vào hương ước, quy ước của các thôn, khu dân cư văn hóa như không tổ chức uống rượu, bia trong đêm trước lễ cưới, thời gian đám tang không được quá 72 giờ kể từ khi phát tang hay thực hiện tiết kiệm, không tổ chức ăn uống phô trương, lãng phí. Năm 2022, Ban Thường vụ Huyện ủy đã chỉ đạo UBMT TQVN huyện phát động phong trào văn minh trong việc cưới, việc tang trên địa bàn toàn huyện. Thực hiện chỉ đạo của Ban Thường vụ Huyện ủy, căn cứ quy định của UBND tỉnh, Ban Thường trực UBMT TQVN huyện đã ban hành Kế hoạch số 01/KH-MTTQ-BTT, ngày 18/02/2022 về phát động xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang trên địa bàn huyện, tổ chức phát động điểm cấp huyện tại Thôn Linh Chiểu, xã Triệu Sơn và thôn Lưu Nghĩa, xã Triệu Long, từ đó lan rộng ra nhiều địa phương trong huyện. Phong trào chủ yếu tập trung tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện tốt các quy chế, quy định của Chính phủ, UBND tỉnh trong quá trình tổ chức việc cưới, việc tang. Trong khuôn khổ bài viết xin đề cập chủ yếu đến việc xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang, trọng tâm là công tác vận động Nhân dân thực hiện các nội dung khuyến khích như không tổ chức ăn uống lãng phí, sử dụng nhạc tang lễ qua hệ thống âm thanh bằng công nghệ điện tử thay cho phường bát âm, không rải giấy vàng mã trên đường đưa tang. Phong trào được xác định là một trong những phần việc quan trọng để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp trong huyện tham gia xây dựng huyện đạt chuẩn nông thôn mới.

Từ tháng 5/2022 đến nay, trên địa bàn huyện đã có 31/92 thôn, khu dân cư tổ chức phát động xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang. Nhiều chi bộ đã đưa nội dung này vào các diễn đàn sinh hoạt chi bộ để bàn bạc, thống nhất phương án tổ chức thực hiện và giao nhiệm vụ cụ thể cho các tổ chức trong hệ thống chính trị thôn, khu dân cư cũng như mỗi cán bộ, đảng viên, đảm bảo vai trò nêu gương, đi đầu của đảng viên trong tổ chức thực hiện. Nhiều địa phương đã đưa được các nội dung về thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang vào hương ước, quy ước của các thôn, khu dân cư văn hóa và tổ chức thực hiện. Thực hiện tốt các nội dung này không chỉ góp phần hình thành nếp sống mới, thói quen tốt đẹp trên cơ sở giữ gìn, bồi đắp và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp của địa phương mà còn hạn chế những nghi lễ rườm rà, tốn kém, tiết kiệm thời gian, tiền bạc của Nhân dân và đem lại sự đoàn kết, gần gũi, gắn bó, không phân biệt giàu nghèo trong địa bàn khu dân cư. Các nội dung của phong trào thi đua đã được đại đa số Nhân dân đồng tình, ủng hộ và thực hiện nghiêm túc, bài bản, nhiều địa phương đã đưa phong trào thành việc làm nền nếp, đồng thời nghiên cứu để xây dựng nét đặc trưng riêng, xứng đáng để các đơn vị khác học tập.

Thôn Mỹ Lộc, xã Triệu Hòa, huyện Triệu Phong có 216 hộ với 1.054 nhân khẩu, ở đây quy tụ tín đồ của 3 tôn giáo (Phật giáo, Công giáo, Tinh lành), trên địa bàn có 02 cơ sở tôn giáo là Chùa Mỹ Quang và nhà thờ Công giáo Mỹ Lộc, người dân thôn Mỹ Lộc đoàn kết, hòa thuận, các tôn giáo hài hòa, gần gũi, gắn bó tình lãng nghĩa xóm. Việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang đã được Đảng bộ xã Triệu Hòa đưa vào Nghị quyết từ năm 2014, trong đó tập trung vào chỉ đạo tổ chức phong trào tiết kiệm trong đám tang, không tổ chức tiệc rượu, chỉ đặt các mâm xôi và thịt lợn mời các họ tộc, người thân trong gia đình sau tang lễ, tuy nhiên, giai đoạn này các địa phương khác trên địa bàn xã đều đã thực hiện được, riêng thôn Mỹ Lộc lại chưa được người dân đồng tình. Đến năm 2020, bộ máy cán bộ của thôn thay đổi hầu như toàn bộ, chi bộ Mỹ Lộc tiếp tục đưa nội dung tiết kiệm trong việc tang vào Nghị quyết với quyết tâm chính trị cao. Chi bộ giao cho Ban phát triển thôn, Ban Công tác Mặt trận cùng với các đoàn thể chính trị - xã hội tăng cường tuyên truyền, vận động bà con nhân dân về lợi ích của việc tiết kiệm trong lễ tang. Ban Công tác Mặt trận thôn tổ chức họp, thống nhất với các họ tộc và Ban điều hành làng văn hóa, thỏa thuận cụ thể các nội dung liên quan, tranh thủ tiếng nói của các bô lão, trưởng tộc, vừa vận động vừa có ràng buộc qua quy định của làng để các gia đình chấp thuận thực hiện. Bắt đầu thực hiện từ đám tang của đồng chí đảng viên cao tuổi là nguyên Bí thư chi bộ thôn sau đó tiếp tục nhân rộng ra một vài đám tang khác, từ đây việc tổ chức tang lễ tiết kiệm trở thành một xu thế, một việc làm cần thiết vì vừa tiết kiệm vừa đúng với “lệ làng”. Sau khi người dân đã đồng thuận, thôn tiếp tục tổ chức họp dân để thỏa thuận, đưa các nội dung liên quan bổ sung vào quy ước của thôn văn hóa và tổ chức thực hiện nghiêm túc từ năm 2020 đến nay. Đến năm 2022, khi UBMT TQVN huyện phát động phong trào thi đua, Chi bộ Mỹ Lộc lại tiếp tục đưa nội dung vận động Nhân dân sử dụng nhạc tang lễ qua hệ thống âm thanh bằng công nghệ điện tử. Đồng chí Bí thư chi bộ thôn đã đầu tư một hệ thống loa máy và nhạc tang lễ phù hợp để sử dụng cho các đám tang trong thôn. Ông Nguyễn Hàn, Trưởng ban Công tác mặt trận thôn Mỹ lộc cho biết thêm: “Một trong những thuận lợi cơ bản của chúng tôi khi tổ chức phát động phong trào là người dân Mỹ Lộc đoàn kết và đồng thuận, hơn thế, đại đa số Nhân dân đều tiếp thu nhanh chóng các nội dung mới, hiện đại trên cơ sở văn hóa truyền thống và phong tục địa phương, bên cạnh đó là sự đoàn kết, thống nhất, quyết tâm cao của tất cả các tổ chức trong hệ thống chính trị. Đến nay 100% đám tang ở địa phương được tổ chức tiết kiệm, đảm bảo nếp sống văn minh”.

Thôn Thượng Phú Phường, xã Triệu Sơn là thôn được chọn để xây dựng khu dân cư kiểu mẫu của xã. Toàn thôn có 217 hộ với 786 nhân khẩu, được sáp nhập từ 3 thôn Thượng Trạch, An Phú, Phường Đạo Đầu theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Sau khi sáp nhập và ổn định bộ máy ở thôn, chi bộ đã có nghị quyết về thực hiện tiết kiệm trong tổ chức việc tang, việc cưới. Học tập kinh nghiệm từ các địa phương khác trong huyện, thống nhất việc tổ chức tiết kiệm, không ăn uống phô trương trong đám tang mà chỉ bày các mâm xôi và thịt lợn để mời làng và con cháu trong gia đình sau khi hạ táng. Nội dung này khi vừa mới đưa ra bàn bạc trong Nhân dân đã được người dân đồng thuận cao bởi sự gọn nhẹ, tiết kiệm cho gia đình có người thân qua đời. Việc thực hiện tiết kiệm trong ăn uống ở đám tang được duy trì ổn định ở địa phương này từ năm 2020. Năm 2022, sau khi UBMT TQVN huyện tổ chức phát động điểm phong trào “Thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang, việc cưới” ở thôn Linh Chiểu, xã Triệu Sơn, tháng 6/2022, chi bộ thôn Thượng Phú Phường họp và thống nhất triển khai thực hiện việc sử dụng nhạc tang lễ qua hệ thống âm thanh điện tử. Để nội dung này đến được với người dân, Ban phát triển thôn đã phối hợp với Hợp tác xã và Ban điều hành làng văn hóa lồng ghép các nội dung thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang vào các phiên họp của Hợp tác xã, của làng, nhờ vậy, phong trào nhanh chóng được người dân hiểu và đón nhận. Chi bộ đã chỉ đạo Ban phát triển thôn vận động Nhân dân đóng góp xây dựng hệ thống âm thanh, loa máy, mỗi gia đình tùy vào điều kiện góp một phần kinh phí cùng với các nguồn thôn vận động được để đầu tư hệ thống loa máy trị giá 6 triệu đồng, sử dụng miễn phí trong đám tang ở cả 3 khu dân cư, các phai âm thanh được UBMT TQVN xã chuẩn bị đầy đủ, hệ thống loa máy giao cho Chi đoàn quản lý và cử cán bộ hỗ trợ mỗi khi có đám tang. Ông Trần Minh Tuấn, Trưởng thôn cho hay: “Việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang, việc cưới ở Thượng- Phú-Phường thời gian qua được Nhân dân đồng thuận, hưởng ứng tích cực, chủ yếu trước tiên là nhờ mình đã truyền tải được tinh thần và nội dung cụ thể của phong trào thi đua đến được với người dân để họ hiểu rõ hiệu quả của nó từ đó tự nguyện thực hiện”. Mặc dù chưa tổ chức phát động phong trào nhưng thôn Thượng Phú Phường đã đi đầu trong thực hiện, từ 6/2022 đến nay 12/12 đám tang trên địa bàn 3 khu dân cư đều thực hiện nghiêm túc các nội dung khuyến khích trong đám tang.

Tuy nhiên, việc tiếp tục tổ chức nhân rộng phong trào thi đua trên địa bàn huyện đang gặp phải những khó khăn nhất định, mỗi đơn vị tùy vào điều kiện thực tế mà có những khó khăn khác nhau buộc các cấp ủy đảng, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội mỗi địa phương phải nắm rõ và tổ chức tuyên truyền, vận động theo các hướng không giống nhau. Đối với đơn vị Triệu Hòa, phong trào thực hiện tiết kiệm trong tang lễ đã vận động được Nhân dân thực hiện tốt việc tổ chức ăn uống tiết kiệm, tuy nhiên khi đưa hệ thống loa điện tử vào đám tang lại gặp nhiều khó khăn, nhất là việc xây dựng hệ thống phai âm thanh phù hợp với phong tục, tập quán của từng làng. Đối với địa bàn xã Triệu Sơn, dù đơn vị Linh Chiểu được chọn là đơn vị phát động điểm cấp huyện nhưng hiệu quả lại không cao như thôn Thượng Phú Phường do đặc điểm vị trí địa lý giáp với thôn Phú Hải, xã Hải Ba, một địa phương có truyền thống lâu đời với nghề “chăm lo cho người chết”, vì vậy có nhiều luồng ý kiến trái chiều từ bên ngoài tác động đến tư tưởng của người dân. Ngoài ra, một trong những khó khăn lớn khi tổ chức thực hiện phong trào đó là trong khi địa phương này thực hiện rất chỉnh chu, bài bản nhưng các thôn, xã lân cận chưa tổ chức thực hiện dẫn đến người dân có sự so sánh, đối chiếu, ảnh hưởng đến kết quả vận động Nhân dân hưởng ứng thực hiện phong trào.

Xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang, việc cưới là nhiệm vụ quan trọng, dài hơi nhằm hướng đến phát triển, cải biến tổ chức việc tang, việc cưới ngày càng văn minh, phù hợp với sự phát triển của xã hội hiện đại vừa đảm bảo kế thừa và phát huy các phong tục, tập quán tốt đẹp của mỗi dân tộc, mỗi địa phương. Để thực hiện có hiệu quả chủ trương này đòi hỏi mỗi một cán bộ, đảng viên phải phát huy vai trò gương mẫu trước Nhân dân cũng như sự vào cuộc của các tổ chức trong hệ thống chính trị và sự sáng tạo, nhạy bén, đổi mới trong phương pháp tuyên truyền, vận động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội ở từng địa phương, đơn vị./.

Hồng Liên